ანთების ელექტრონული სისტემა

ანთების ელექტრონულ სისტემაში მაღალი ძაბვის შექმნა და ცილინდრებში განაწილება ელექტრონული მოწყობილობების მეშვეობით ხდება. პრინციპში, ასეთი მოწყობილობები ყველა ტიპის ანთების სისტემაშია, მაგრამ ამ შემთხვევაში ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ანთების ელექტრონულ სისტემაში მექანიკური კონტაქტები საერთოდ არ არსებობს.

თანამედროვე ავტომობილებზე ანთების ელექტრონული სისტემა ძრავას მართვის ელექტრონული სისტემის ნაწილია. მისი მრავალი კონსტრუქცია არსებობს (Bosch, Motronic, Simens, Magneti-Marell და სხვ.), რომელთა დაჯგუფება ორ კლასად შეიძლება: გამანაწილებიანი და პირდაპირი. პირველში მაღალი ძაბვის განაწილება ცილინდრებში მექანიკური გამანაწილებლით ხდება. მეორეში გამანაწილებელი საერთოდ არ არსებობს და სანთლებზე დენი უშუალოდ ანთების კოჭიდან მიდის. 

ქვევით მოცემულია ასეთი ანთების ელექტრონული სისტემის ზოგადი სქემა რუსული Lada-ს მაგალითზე.

                                   ანთების ელქტრონული სისტემა შეწყვილებული კოჭებით: 

1-აკუმულატორების ბატარეა; 2-ანთების საკეტი; 3-ანთების რელე; 4-სანთლები; 5-ანთების კოჭების მოდული; 6-ტრანზისტორული კომუტატორი, ე.წ. „კონტროლერი“; 7-მუხლა ლილვის ბრუნთა რიცხვის სენსორი; 8-ბრუნთა რიცხვის მიმცემი დისკო

ტრადიციული ელემენტების გარდა, ანთების ელექტრონული სისტემა შეიცავს: შემავალ სენსორებს (რომელთა ჩამონათვალი სხვადასხვა ძრავებისათვის განსხვავებულია და მათ მოგვიანებით, ძრავას მართვის ელექტრონული სისტემების განხილვისას, გავეცნობით), მართვის ბლოკს და შემსრულებელ მექანიზმს, ე.წ. ამნთებს (ignitor), რომელიც ფაქტიურად ტრანზიტორულ კომუტატორს წარმოადგენს და ანთების კოჭის პირველადი ხვიის ჩართვა- გამორთვას ახდენს (იხ. ზემოთ). სისტემას ერთი საერთო ანთების კოჭაც შეიძლება ჰქონდეს, ინდივიდუალური კოჭებიც (ანუ ყოველ ცილინდრზე სათითაო კოჭა, რომელიც სანთლებზეა დაყენებული), და შეწყვილებული კოჭებიც. ოთხცილინდრიან ძრავებში ორი შეწყვილებული კოჭა გვაქვს: 1 და 4, აგრეთვე 2 და 3 ცილინდრებისათვის. შეწყვილებული კოჭის მუშაობის პრინციპს ჩვენ ზემოთ უკვე შევეხეთ. 

ცხადია, ეს სისტემაც, ისევე, როგორც ანთების ინდივიდუალური კოჭების შემთხვევაში, პირდაპირი ანთების სისტემაა - მასში არ არის გამანაწილებელი. 

სრულად »

ანთების უკონტაქტო სისტემა

ანთების უკონტაქტო სისტემა კონტაქტურ-ტრანზისტორული სისტემის კონსტრუქციული განვითარებაა. მასში კონტაქტიანი მწყვეტარას ნაცვლად უკონტაქტო სენსორი დგას. ასეთი სქემა ჯერ კიდევ გამოიყენება, მაგ., რუსული წარმოების ავტომობილებზე. იგი საშუალებას იძლევა, გავზარდოთ ძრავას სიმძლავრე, შევამციროთ საწვავის ხარჯი და გამონაბოლქვი აირების ტოქსიკურობა განმუხტვის შედარებით უფრო მაღალი (30000 ვ) ძაბვისა და საწვავის უკეთ დაწვის ხარჯზე.

                                                        ანთების უკონტაქტო სისტემის სქემა: 

1-ანთების სანთლები; 2-სენსორ-გამანაწილებელი; 3-გამანაწილებელი; 4-იმპულსების სენსორი; 5-კომუტატორი; 6-ანთების კოჭა; 7-სამონტაჟო ბლოკი; 8-ანთების რელე; 9- ანთების გამომრთველი 

აქედანვე უნდა აღინიშნოს, რომ ანთების უკონტაქტო სისტემის მოწყობილობა, იმპულსების უკონტაქტო სენსორისა და ტრანზისტორული კომუტატორის გარდა, კონტაქტურის მსგავსია. უკონტაქტო სენსორი დაბალი ძაბვის იმპულსებს ქმნის და კომუტატორს აწვდის. სამი ტიპის უკონტაქტო სენსორს განასხვავებენ: ჰოლის, იდუქციურსა და ოპტიკურს. ამათგან ყველაზე გავრცელებულია ჰოლის სენსორი, რომლის მოქმედების პრინციპი ჰოლის ეფექტზეა დამყარებული. მასში ცილინდრისებული მბრუნავი ეკრანია გამოყენებული, რომელშიც ჭრილებია ამოღებული. ანთების უკონტაქტო სისტემის მუშაობის პრინციპი ასეთია: სენსორ-გამანაწილებლის ლილვით (1) მუხლა ლილვთან დაკავშირებული ჰოლის სენსორის სიგნალების მიხედვით, კომუტატორი წყვიტავს ანთების კოჭის პირველად წრედს, რის შედეგადაც კოჭას მეორად ხვეულაში მაღალი ძაბვა აღიძვრება, რომელიც მაღალი ძაბვის სადენით გამანაწილებლის ცენტრალურ ელექტროდზე (12) მიდის და გამანაწილებლის როტორთან (9) ერთად მბრუნავ გარე კონტაქტს (15) გადაეცემა, რომელიც ბრუნვისას რიგ-რიგობით რთავს გვერდითა ელექტროდებს (10), საიდანაც გამომავალი სადენები ძაბვას ანთების სანთლებს აწოდებენ. დანარჩენი ყველაფერი ისე ხდება, როგორც ანთების კონტაქტურ სისტემაში. 

უკონტაქტო სენსორი სენსორ-გამანაწილებელში დგება და მასავით მუხლა ლილვიდან აიძვრება. ჭრილებიანი ეკრანის ბრუნვა მიკროსქემიან ნახევარგამტარულ ფირფიტაში წყვეტილ სიგნალებს აღძრავს.

                                 ანთების უკონტაქტო სისტემის გადამწოდ-გამანაწილებლის სქემა: 

1-ამძრავი ლილვი; 2-კორპუსი; 3-თავსახურის სამაგრი; 4-უკონტაქტო სენსორი; 5-ვაკუუმ- რეგულატორის კორპუსი; 6-დიაფრაგმა; 7-წევის ბერკეტი; 8-ცენტრიდანული რეგულატორის საყრდენი; 9-გამანაწილებლის როტორი; 10-გვერდითი ელექტროდი; 11- თავსახური; 12-ცენტრალური ელექტროდი; 13-ნახშირის კონტაქტი; 14-რეზისტორი; 15- როტორის გარე კონტაქტი; 16-ცენტრიდანული რეგულატორის ფირფიტა; 17-მისივე ტვირთები; 18-უკონტაქტო სენსორის საყრდენი; 19-მბრუნავი ეკრანი 

უმარტივესი ტრანზისტორული კომუტატორის მოქმედების პრინციპი მოცემულია დაბლა. სანამ ტრანზისტორის ბაზის ჩამრთველი კონტაქტი შეკრულია, ანუ, რაც იგივეა, უკონტაქტო სენსორის სიგნალი არ არსებობს, დენის წყაროდან დენი ანთების კოჭის პირველად ხვიაში გადის, რადგან ჩართულია ტრანზისტორის ბაზა. კონტაქტის გაწყვეტისას (ან სენსორის სიგნალის ფორმირებისას) გაწყდება წრედი ბაზა-მასა და ბაზა ჩაიკეტება. შედეგად, ანთების კოჭის პირველად ხვიაში დენი შეწყდება და მეორად ხვიაში მაღალი ძაბვა აღიძვრება.

                          უმარტივესი ტრანზისტორული კომუტატორის მოქმედების სქემა

სრულად »

ანთების კონტაქტური სისტემა

ანთების კონტაქტური სისტემა უძველესია ანთების სისტემებს შორის. მას ხშირად „კლასიკურსაც“ უწოდებენ. კარგა ხანია, იგი აღარ იწარმოება, მაგრამ მაინც შეიძლება შეგვხვდეს, განსაკუთრებით საბჭოთა პერიოდის ავტომობილებზე. მაღალი ძაბვის შექმნა და განაწილება ამ სისტემაში კონტაქტების მეშვეობით ხდება. მოკლედ განვიხილოთ მისი მუშაობის პრინციპი.

                                                          ანთების კონტაქტური სისტემის სქემა: 

1-გენერატორი; 2-ანთების საკეტი; 3-გამანაწილებელი; 4-მწყვეტარა; 5-ანთების სანთლები; 6-ანთების კოჭა; 7-აკუმულატორების ბატარეა

მექანიკური მწყვეტარას (4) დანიშნულებაა ანთების კოჭის (6) პირველად, ანუ დაბალი ძაბვის, ხვიაში დენის შეწყვეტა, რის შემდეგაც კოჭას მეორად ხვიაში მაღალი ძაბვა აღიძვრება. მწყვეტარას კონტაქტის დაწვისაგან დასაცავად პირველადი ხვიის წრედში, კონტაქტის პარალელურად, კონდენსატორი ირთვება. ანთების კოჭა მთელი სისტემის გულია. საერთო ტიპის კოჭის პირველად ხვიაში 100...150 ხვეულაა. მეორად ხვიაში, რომელიც წვრილი სპილენძის მავთულისაგან არის დამზადებული, 15000...30000. როგორც ნახ.-ზე ჩანს, პირველადი ხვია მეორადის შიგნითაა განლაგებული. საერთო ტიპის კოჭა ყველა ცილინდრზე ერთია და 15000 ვ-ს იძლევა

ანთების ინდივიდუალური კოჭა პირდაპირი ანთების სისტემაში გამოიყენება. იგი ყველა ცილინდრზე ცალ-ცალკე დგება და ანთების სანთელს უშუალოდ, მავთულის გარეშე უკავშირდება. მასში პირველადი ხვია მეორადის შიგნითაა განლაგებული. თანამედროვე ძრავებზე ასეთი სქემა სულ უფრო ფართო გამოყენებას პოულობს.

შეწყვილებული ანთების კოჭაში მაღალი ძაბვის ორი გამომყვანია და კოჭაც ნაპერწკალს ერთდროულად ორ ცილინდრში აწვდის. ამასთან, თუ ამ ცილინდრებიდან ერთ-ერთში კუმშვის ტაქტის ბოლოა, მეორეში განდევნის ტაქტია. ამრიგად, ანთების კოჭის მიერ შექმნილი ორი ნაპერწკლიდან ერთი მუშაა, მეორე - ფუჭი. ასეთი სქემა საკმაოდ პოპულარულია. ხშირად ორი ასეთი კოჭა ერთ კორპუსშია გაერთიანებული და ამ შემთხვევაში ოთხგამომყვანიან კოჭას მივიღებთ. 

მექანიკური მწყვეტ-გამანაწილებელი ანთების წინსწრების კუთხის რეგულირებას ცენტრიდანული და ვაკუუმური რეგულატორების მეშვეობით ახდენს. პირველი მათგანი წინსწრების კუთხეს ძრავას ბრუნთა რიცხვის, მეორე კი დატვირთვის მიხედვით არეგულირებს. წინსწრების კუთხის შეცვლა ხელით, მწყვეტ-გამანაწილებლის მდგომარეობის შეცვლითაც (შემობრუნებით) შეიძლება.

                                  ინდივიდუალური (ა) და ოთხგამომყვანიანი (ბ) ანთების კოჭები: 

1-სამაგრის ყური; 2-რადიატორი; 3-მართვის ბლოკი; 4-გულა; 5-პირველადი ხვია; 6- ჩამკეტი მაგნიტური გამტარი; 7-მოზამბარე საყელური; 8-რეზისტორი; 9-სილიკონის იზოლატორი, რომლითაც სანთელია დაჭერილი; 10-მეორადი ხვია.

მაღალი ძაბვის გამტარები მაღალ ძაბვას ანთების კოჭიდან გამანაწილებელს, გამანაწილებლიდან კი ანთების სანთლებს გადასცემენ. 

ანთების სანთელი ანთების სისტემის უმნიშვნელოვანესი ელემენტია. ბენზინის ძრავებში მას საწვავი ნარევის უშუალო აალება ევალება. ანთების სანთელი ანთების სამივე ტიპის სისტემაში გამოიყენება. მისი მთავარი მწარმოებლებია Denso, NGK, Bosch, Champion.

                                                      ანთების სანთელი (ა) და მისი სქემა (ბ): 

1-კონტაქტური ღერო; 2-იზოლატორი; 3-შემჭიდროება; 4-რეზისტორი; 5- შემამჭიდროებელი საყელური; 6-ხრახნი; 7-ცენტრალური ელექტროდი; 8-კორპუსი; 9- გვერდითი ელექტროდი

კონტაქტური ღერო (1) სანთელს ანთების სისტემის სხვა ელემენტებთან აერთებს. ცენტრალური ელექტროდი (7), როგორც წესი, კათოდის როლს ასრულებს. თანამედროვე ავტომობილებში ეს ელექტროდი ორი ლითონისაგან: სპილენძის გულასა და ფოლადის გარსისაგან მზადდება (ბიმეტალური ელექტროდი). თანდათან ვრცელდება ფოლადისა და კეთილშობილი ლითონების (პლატინა, ირიდიუმი და სხვ.) შენადნობებიც. ცენტრალური ელექტროდის დიამეტრი 0,4...2,5 მმ ზღვრებში მერყეობს. კონტაქტურ ღეროს იგი რეზისტორით (4) უკავშირდება, რომელიც ნაპერწკლის გადახტომისას სისტემაში წარმოქმნილ დაბრკოლებებს ახშობს.

კონტაქტური ღერო და ცენტრალური ელექტროდი იზოლატორის (2) გარსში არიან ჩასმულნი. გარსი ძლიერ ხურდება, ამიტომ მისი ზომები ისე შეირჩევა, რომ მან საწვავი ნარევის უკონტროლო, ანუ კაპილური ანთება არ გამოიწვიოს, რაც დეტონაციის მიზეზი შეიძლება გახდეს. სანთლის კორპუსი ლითონისაგან მზადდება, რომელზეც ხრახნია (6) მოჭრილი. სანთლის ქვედა ნაწილში განლაგებულია გვერდითი ელექტროდი (9), რომელიც ნიკელის შენადნობისაგან მზადდება. სანთლის მუშაობის ხანგრძლივობის გასადიდებლად სანთლებზე ზოგჯერ რამდენიმე (4-მდე) გვერდით ელექტროდს აყენებენ. ცენტრალურ და გვერდით ელექტროდს შორის ნაპერწკლის გადასახტომად ღრეჩოა დატოვებული, რომლის სიდიდე 0,5...2,0 მმ ფარგლებშია. ეს სიდიდე სანთლის ერთ-ერთი ტექნიკური მახასიათებელია და იგი ოპტიმალური უნდა იყოს: დიდი ღრეჩო დიდ ნაპერწკალს იძლევა და ძრავას გაშვებას აადვილებს, სამაგიეროდ საწვავის ხარჯს და გამონაბოლქვს ზრდის. მცირე ღრეჩო პირიქით, პატარა ნაპერწკლის გამო ძრავას გაშვებას აძნელებს.

სანთლის ძირითად ტექნიკურ მახასიათებლებს განეკუთვნება, აგრეთვე, ხრახნის დიამეტრი (ჩვეულებრივ 14 მმ-ს უდრის), მისი სიგრძე (12...25 მმ), ქანჩის ზომა (16 მმ), აგრეთვე კაპილური რიცხვი, რომლის განსაზღვრისათვის სპეციალური შკალა მუშავდება. ყველა ფირმას საკუთარი შკალა აქვს. და ბოლოს, უნდა აღინიშნოს, რომ სანთლების რესურსი ავტომობილის 30000...100000 კმ გარბენს უზრუნველყოფს.

სრულად »