ანთების კონტაქტური სისტემა უძველესია ანთების სისტემებს შორის. მას
ხშირად „კლასიკურსაც“ უწოდებენ. კარგა ხანია, იგი აღარ იწარმოება, მაგრამ მაინც
შეიძლება შეგვხვდეს, განსაკუთრებით საბჭოთა პერიოდის ავტომობილებზე.
მაღალი ძაბვის შექმნა და განაწილება ამ სისტემაში კონტაქტების მეშვეობით
ხდება. მოკლედ განვიხილოთ მისი მუშაობის პრინციპი.
ანთების კონტაქტური სისტემის სქემა:
1-გენერატორი; 2-ანთების საკეტი; 3-გამანაწილებელი; 4-მწყვეტარა; 5-ანთების სანთლები;
6-ანთების კოჭა; 7-აკუმულატორების ბატარეა
მექანიკური მწყვეტარას (4) დანიშნულებაა ანთების კოჭის (6) პირველად,
ანუ დაბალი ძაბვის, ხვიაში დენის შეწყვეტა, რის შემდეგაც კოჭას მეორად ხვიაში
მაღალი ძაბვა აღიძვრება. მწყვეტარას კონტაქტის დაწვისაგან დასაცავად
პირველადი ხვიის წრედში, კონტაქტის პარალელურად, კონდენსატორი ირთვება.
ანთების კოჭა მთელი სისტემის გულია. საერთო ტიპის კოჭის პირველად
ხვიაში 100...150 ხვეულაა. მეორად ხვიაში, რომელიც წვრილი სპილენძის
მავთულისაგან არის დამზადებული, 15000...30000. როგორც ნახ.-ზე ჩანს,
პირველადი ხვია მეორადის შიგნითაა განლაგებული. საერთო ტიპის კოჭა ყველა
ცილინდრზე ერთია და 15000 ვ-ს იძლევა
ანთების ინდივიდუალური კოჭა პირდაპირი ანთების სისტემაში
გამოიყენება. იგი ყველა ცილინდრზე ცალ-ცალკე დგება და ანთების სანთელს
უშუალოდ, მავთულის გარეშე უკავშირდება. მასში პირველადი ხვია მეორადის
შიგნითაა განლაგებული. თანამედროვე ძრავებზე ასეთი სქემა სულ
უფრო ფართო გამოყენებას პოულობს.
შეწყვილებული ანთების კოჭაში მაღალი ძაბვის ორი გამომყვანია და კოჭაც
ნაპერწკალს ერთდროულად ორ ცილინდრში აწვდის. ამასთან, თუ ამ
ცილინდრებიდან ერთ-ერთში კუმშვის ტაქტის ბოლოა, მეორეში განდევნის
ტაქტია. ამრიგად, ანთების კოჭის მიერ შექმნილი ორი ნაპერწკლიდან ერთი
მუშაა, მეორე - ფუჭი. ასეთი სქემა საკმაოდ პოპულარულია. ხშირად ორი ასეთი
კოჭა ერთ კორპუსშია გაერთიანებული და ამ შემთხვევაში ოთხგამომყვანიან
კოჭას მივიღებთ.
მექანიკური მწყვეტ-გამანაწილებელი ანთების წინსწრების კუთხის
რეგულირებას ცენტრიდანული და ვაკუუმური რეგულატორების მეშვეობით
ახდენს. პირველი მათგანი წინსწრების კუთხეს ძრავას ბრუნთა რიცხვის, მეორე კი
დატვირთვის მიხედვით არეგულირებს. წინსწრების კუთხის შეცვლა ხელით,
მწყვეტ-გამანაწილებლის მდგომარეობის შეცვლითაც (შემობრუნებით) შეიძლება.
ინდივიდუალური (ა) და ოთხგამომყვანიანი (ბ) ანთების კოჭები:
1-სამაგრის ყური; 2-რადიატორი; 3-მართვის ბლოკი; 4-გულა; 5-პირველადი ხვია; 6-
ჩამკეტი მაგნიტური გამტარი; 7-მოზამბარე საყელური; 8-რეზისტორი; 9-სილიკონის
იზოლატორი, რომლითაც სანთელია დაჭერილი; 10-მეორადი ხვია.
მაღალი ძაბვის გამტარები მაღალ ძაბვას ანთების კოჭიდან გამანაწილებელს,
გამანაწილებლიდან კი ანთების სანთლებს გადასცემენ.
ანთების სანთელი ანთების სისტემის უმნიშვნელოვანესი ელემენტია.
ბენზინის ძრავებში მას საწვავი ნარევის უშუალო აალება ევალება. ანთების
სანთელი ანთების სამივე ტიპის სისტემაში გამოიყენება. მისი მთავარი
მწარმოებლებია Denso, NGK, Bosch, Champion.
ანთების სანთელი (ა) და მისი სქემა (ბ):
1-კონტაქტური ღერო; 2-იზოლატორი; 3-შემჭიდროება; 4-რეზისტორი; 5-
შემამჭიდროებელი საყელური; 6-ხრახნი; 7-ცენტრალური ელექტროდი; 8-კორპუსი; 9-
გვერდითი ელექტროდი
კონტაქტური ღერო (1) სანთელს ანთების სისტემის სხვა ელემენტებთან
აერთებს. ცენტრალური ელექტროდი (7), როგორც წესი, კათოდის როლს
ასრულებს. თანამედროვე ავტომობილებში ეს ელექტროდი ორი ლითონისაგან:
სპილენძის გულასა და ფოლადის გარსისაგან მზადდება (ბიმეტალური
ელექტროდი). თანდათან ვრცელდება ფოლადისა და კეთილშობილი ლითონების
(პლატინა, ირიდიუმი და სხვ.) შენადნობებიც. ცენტრალური ელექტროდის
დიამეტრი 0,4...2,5 მმ ზღვრებში მერყეობს. კონტაქტურ ღეროს იგი რეზისტორით
(4) უკავშირდება, რომელიც ნაპერწკლის გადახტომისას სისტემაში წარმოქმნილ
დაბრკოლებებს ახშობს.
კონტაქტური ღერო და ცენტრალური ელექტროდი იზოლატორის (2) გარსში
არიან ჩასმულნი. გარსი ძლიერ ხურდება, ამიტომ მისი ზომები ისე შეირჩევა, რომ
მან საწვავი ნარევის უკონტროლო, ანუ კაპილური ანთება არ გამოიწვიოს, რაც
დეტონაციის მიზეზი შეიძლება გახდეს. სანთლის კორპუსი ლითონისაგან
მზადდება, რომელზეც ხრახნია (6) მოჭრილი. სანთლის ქვედა ნაწილში
განლაგებულია გვერდითი ელექტროდი (9), რომელიც ნიკელის შენადნობისაგან
მზადდება. სანთლის მუშაობის ხანგრძლივობის გასადიდებლად სანთლებზე
ზოგჯერ რამდენიმე (4-მდე) გვერდით ელექტროდს აყენებენ. ცენტრალურ და
გვერდით ელექტროდს შორის ნაპერწკლის გადასახტომად ღრეჩოა დატოვებული,
რომლის სიდიდე 0,5...2,0 მმ ფარგლებშია. ეს სიდიდე სანთლის ერთ-ერთი
ტექნიკური მახასიათებელია და იგი ოპტიმალური უნდა იყოს: დიდი ღრეჩო დიდ
ნაპერწკალს იძლევა და ძრავას გაშვებას აადვილებს, სამაგიეროდ საწვავის ხარჯს
და გამონაბოლქვს ზრდის. მცირე ღრეჩო პირიქით, პატარა ნაპერწკლის გამო
ძრავას გაშვებას აძნელებს.
სანთლის ძირითად ტექნიკურ მახასიათებლებს განეკუთვნება, აგრეთვე,
ხრახნის დიამეტრი (ჩვეულებრივ 14 მმ-ს უდრის), მისი სიგრძე (12...25 მმ), ქანჩის
ზომა (16 მმ), აგრეთვე კაპილური რიცხვი, რომლის განსაზღვრისათვის
სპეციალური შკალა მუშავდება. ყველა ფირმას საკუთარი შკალა აქვს. და ბოლოს,
უნდა აღინიშნოს, რომ სანთლების რესურსი ავტომობილის 30000...100000 კმ
გარბენს უზრუნველყოფს.
