ამიტომაც გასაკვირი არაა ის ფაქტი, რომ სიმღერათა რაღაც ნაწილს საერთო ჟღერადობა აქვსო. არცთუ ღრმა ლოგიკით ეს ფრაზა შეიძლება მანქანებსაც მოვარგოთ და მათ გარკვეულ იდენტურობაზეც ვისაუბროთ, - ყველა მათგანს ხომ 4 ბორბალი აქვს. ამ სტატიაში ჩვენ თვალს ეტაპობრივად გადავავლებთ საბჭოური ავტოინდუსტრიის განვითარების პერიპეტიებს და შევეცდებით იმის განსაზღვრას, თუ რა პრაქტიკული მსგავსებაა საბჭოური და ამერიკული წარმოების ავტომობილების თეორიულად განსხვავებულ მოდელებში.
რუსი მწერლისა და ფილოსოფოსის, ვასილი როზანოვის აზრით, რუსეთში სიმდიდრის დაგროვების თითოეული შემთხვევა ქურდობის ან გამოძალვის ელემენტებს შეიცავს. ამ საკითხს ვასილი ვასილევიჩის მსგავსად, ჩვენც ოდნავ კრიტიკულად თუ შევხედავთ და ისტორიულ ფაქტებსაც მოვიშველიებთ, მივალთ დასკვნამდე, რომ ჯერ კიდევ 1917 წლამდე რუსეთის იმპერია და მეტადრე მისი ეკონომიკური დარგი აქტიურად ცდილობდა ევროპულ სტანდარტებთან დაახლოებას. ამიტომაც იმ დროისთვის გარკვეული „კალკა“, განსაკუთრებით კი ინდუსტრიულ დარგებში, ადგილობრივი მაღალჩინოსნების (და არამხოლოდ მათი) თვალსაზრისით გამართლებულიც გახლდათ.
ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ, რუსეთში აქტიურად დაიწყო იმ მითის პროპაგანდა, რომლის თანახმადაც ყველაფერი სასარგებლო და საინტერესო მათ სამშობლოში გახლდათ გამოგონებული თუ წარმოებული. თუმცა აქ დაბრკოლებას სხვა რამ ქმნიდა, - უნდა ასრულებულიყო პროპაგანდის მონეტის მეორე მხარეც, მსოფლიოს ყველაზე პროგრესულ ქვეყანას სხვებთან შედარებით, მოწინავე
ტექნოლოგია უნდა ჰქონოდა წარმოების განსავითარებლად. ამ მიზნით კომუნისტებმა სპეციალური ორგანიზაციაც კი დაარსეს, რომელსაც ნამ (რუსული აბრევიატურით: საავტომობილო კვლევის ცენტრალური ინსტიტუტი) ეწოდა. სულ მალე მზე პირველმა საბჭოურმა მანქანამ იხილა, რომლის ავტორი ახალგაზრდა ინჟინერი, ვინმე კონსტანტინ შარპოვი გახლდათ. მოდელი მოულოდნელად იმდენად წარმატებული გამოდგა, რომ მალე მისი მასობრივად წარმოება დაიწყო. მოგვიანებით, 1979 წელს, თავის მემუარებში შარპოვმა აღნიშნა, რომ „ნამი-1“ სხვა არაფერი იყო თუ არა, ჩეხური ტატრა-11-ის სრული კოპია.
1927-30 წლებში „ნამი-1"-ის 403 მოდელი იქნა წარმოებული.
მიუხედავად ამისა, მანქანა მასობრივი მოხმარებისთვის მაინც არ იყო გამიზნული და მხოლოდ მაღალჩინოსანთა მომსახურებას ეწეოდა. ქვეყნის მზარდ ბაზარს მზარდი მოთხოვნაც მოჰყვა, რის გამოც სსრკ ახალი საავტომობილო ქარხნების აშენებისა და განვითარების საჭიროების წინაშე დადგა.
კატალიზატორის როლი „დიდმა დეპრესიამ“ შეასრულა. 1929 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებში ღრმა ეკონომიკური კრიზისი დაიწყო, რამაც ამ ქვეყნის წამყვანი საავტომობილო კომპანიების, „შევროლესა“ და „ფორდის“, საქმიანობაზე პირდაპირი და, რაც მთავარია, უარყოფითი ზეგავლენა მოახდინა. ზოგადად, ქვეყანაში მანქანების გაყიდვათა მოცულობა განახევრდა. ხსენებულმა კომპანიებმა კი გაკოტრების რეალური საფრთხე იგრძნეს, ჩათრევას ჩაყოლა ამჯობინეს და გადაწყვიტეს საბჭოთა ხელისუფალთათვის სამთავრობო ორგანოების მომსახურების მიზნით, კომერციული მოდელების წარმოება შეეთავაზებინათ. შედეგად, სულ მალე საბჭოურ გზებზე „ფორდი A“-ს მოდელი გამოჩნდა. მოგვიანებით კი, შეთანხმების საფუძველზე, მისი წარმოება სსრკ-შიც დაიწყო.
"საბჭოური ფორდები"
ფორდის ადგილობრივი წარმოების საპასუხისმგებლო ფუნქცია კომპანია „გაზ"-მა (გორკის საავტომობილო ქარხანა) ითავა. პირველი მოდელები ბაზარზე 1932 წლის დეკემბერში გამოჩნდნენ და ძალიან მალევე დაიმკვიდრეს საინტერესო და, ამავდროულად, ლოგიკური მეტსახელი, - „საბჭოური ფორდები“. სხვა ყველა სიკეთესთან ერთად, „ფორდებს“ ლოგოც კი იდენტური ჰქონდათ, - ლურჯი ოვალი ცენტრში შესაბამისი ბრენდის მითითებით. გამომდინარე იქიდან, რომ „გაზ"-ის მიერ წარმოებული მოდელი ამერიკულ ანალოგთან შედარებით, სერიოზულ დახვეწას საჭიროებდა, რუსმა ინჟინერ-მექანიკოსებმა „ზემოდან“ მიღებული დავალების საფუძველზე, აქტიური მუშაობა დაიწყეს და 5 წელიწადში ახალი და საბჭოური მანქანათმშენებლობისთვის საეტაპო მოდელი, - „გაზ მ1“ შექმნეს, რომლის უპირატესობად თავიდანვე მძიმე რუსულ კლიმატთან (თუ გზებთან) მაქსიმალური მორგებადობა დასახელდა. აღსანიშნავია, რომ მოგვიანებით „გაზ მ1“-ის დიზაინი მრავალი საბჭოური მანქანისთვის გახდა „შთაგონების წყარო“.
1945 წლის აგვისტოში, საბჭოთა მთავრობის დადგენილებით,
მოსკოვში მსუბუქი მანქანების მწარმოებელი ახალი ქარხანა გაიხსნა, რომელიც სხვა თანამემამულე ავტოსაწარმოებისგან შედარებით დახვეწილი და თანამედროვე საწარმოო ხაზით გამოირჩეოდა. ახალი პროდუქციისთვის „ნიმუშების“ არჩევის პასუხიმგებლობა საკუთარ თავზე ისევ სტალინმა აიღო. იოსებ ბესარიონოვიჩის ძვირფასი ყურადღება იმთავითვე „Opel Cadette“-ზე შეჩერდა. ავტოინჟინრებმა მოდელი დაშალეს და მისი შესწავლა დაიწყეს. პირველი 5 ექსპონატი 1946 წლის ნოემბერში იქნა წარმოებული. იმავე წელს მოსკოვის საავტომობილო ქარხანაში რებრენდინგს ჰქონდა ადგილი, - ახალი სახელწოდებით „მოსკვიჩი“, საწარმომ „ფორდის“: „Perfect"-ისა და „Taurus"-ის ძრავაზე ახალი მოდელები ააგო.
მორიგი საავტომობილო ბუმი საბჭოთა კავშირში 1959-1965 წლით თარიღდება, როდესაც ეკონომიკის განვითარების 7-წლიანი პროგრამის მნიშვნელოვანი ნაწილი სწორედ საავტომობილო ინდუსტრიის დახვეწის პოლიტიკას ითვალისწინებდა. კომპანია „გაზ“-მა, როგორც საბჭოური ავტოწარმოების ფლაგმანმა, ხელისუფალთა მომსახურებისთვის რუსული მანქანათმშენებლობისთვის ლეგენდად ქცეული მოდელი, „ჩაიკა“ შექმნა. იმავე წელს „კადილაკის“ დიზაინზე აიგო "ზილ-111".
ავტოინდუსტრიის განვითარება ეტაპობრივად მიმდინარეობდა უკრაინაშიც. „ზაპოროჟეცის“ საწარმო, რომელიც თავისი მოდელის "ზაზ-965"-ის წარმოებას ფიატის ბაზაზე გეგმავდა, არჩევანი საბოლოოდ გერმანული კომპანია „NSU“-ზე შეაჩერა. ზაზ-ის ხსენებული მოდელი NSU Prinz 4-ის სრული ანალოგია. ისტორიას ის თავისი „პორტაბელურობით“, მცირე ძრავითა და მეტსახელით - „საპნის ყუთი“ შემორჩა.
საშუალო კლასის ავტომობილებში საკმაოდ დიდი ხნის მანძილზე პირველობას სტაბილურად ინარჩუნებდა „პობედა“, რომელსაც მოგვიანებით სახელი შეუცვალეს, - „ვოლგას“ მიერ წარმოებული მოდელები თავისი დიზაინით ძალიან ჰგვანან Chevrolet Belair-ისა და Plymouth Savoy-ის. ფორდი Mainline-ისა და გაზ-21-ის ერთმანეთისგან გარჩევა კი თითქმის შეუძლებელია.
ლეობიდ ბრეჟნევის დროს საბჭოური ავტოინდუსტრია უკვე ძვირადღირებული, მაღალი კლასის მანქანების წარმოებაზე გადაერთო. ბრეჟნევი თავად გახლდათ ავტომობილების დიდი მოყვარული. 1965 წელს აშშ-დან მას ექსკლუზიურად გამოუგზავნეს ავტოგამოფენაზე შეძენილი „ლინკოლნ კონტინენტალი“, რომელიც ლეონიდ ილიჩმა მაშინვე ზილ-ის ქარხანაში მიავლინა, ინჟინრებს მოდელის შესწავლა და გაუმჯობესებული ანალოგის აგება დაავალა. სიმბოლურია, რომ მისი სურვილი სისრულეში 1967 წელს, ოქტომბრის რევოლუციის 50-წლისთავზე მოიყვანეს. მართალია, ზილ-114 „მშობლისგან“ ოდნავ განსხვავდებოდა, თუმცა საბჭოური წარმოების გახლდათ. აღსანიშნავია, რომ მისი მომდევნო მოდელი, ზილ-115 „Cadillac Fleetwood 76“-ის ბაზაზე აიგო.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ, რუსულ ავტოინდუსტრიაში კოპირების შემთხვევები ძველებურად ხშირია. როგორც რუსეთში ხუმრობენ, ერთადერთი, ნამდვილად რუსული წარმოების მოდელი „ნივა“, იგივე ვაზ-2121-ია. აღსანიშნავია, რომ 1998 წლიდან "ლადა"-სა და „ჯენერალ მოტორსის“ შეთანხმების საფუძველზე, „ნივას“ ამერიკული კომპანიაც აწარმოებს.
