შიგაწვის ძრავის ანთების სისტემა

ბენზინის ძრავში, დიზელის ძრავისგან განსხვავებით, ჰაერისა და საწვავი ნარევის აალება იძულებით, ელექტრული ნაპერწკლის მეშვეობით ხდება. ამისათვის ამ ტიპის ძრავებზე სპეციალურ მოწყობილობათა ერთობლიობა გამოიყენება, რომელიც ანთების სისტემის სახელითაა ცნობილი. ძრავას მუშაობის თავისებურებანი ამ სისტემის დანიშნულებასაც განსაზღვრავს. კერძოდ, იმისათვის, რომ ცილინდრში ბენზინისა და ჰაერის დიელექტრიკული გარემო გავარღვიოთ და ანთების ელექტრული ნაპერწკალი მივიღოთ, მუდმივი დენის საკმაოდ დიდი ძაბვა - რამდენიმე ათასი ვოლტია საჭირო. ძრავას დენის წყაროები (აკუმულატორი და გენერატორი) კი, როგორც ცნობილია, მხოლოდ 12 ვოლტს უზრუნველყოფენ. ამრიგად, ანთების სისტემის პირველი ამოცანა დენის წყაროების მიერ გამომუშავებული დაბალი ძაბვის მაღალ ძაბვად გარდაქმნაა.

მაგრამ ეს მხოლოდ საქმის ნახევარია. ოთხტაქტიან შიგაწვის ძრავაში, რომელიც თანამედროვე ავტომობილებზე გამოიყენება, ოთხი ტაქტიდან (საწვავი ნარევის ცილინდრში შეშვება, მისი შეკუმშვა, დაწვა, ანუ მუშა სვლა და გამოდევნა) მხოლოდ ერთია მუშა, რომელზეც საწვავის დაწვის შედეგად ენერგია მიიღება, დანარჩენი სამი კი ამ ერთის მოსამზადებელია. ცხადია, სამი მოსამზადებელი ტაქტის დროს ჩვენ ნაპერწკალი არ გვჭირდება - იგი ცილინდრში მხოლოდ მუშა ტაქტის დასაწყისში, ანუ, რაც იგივეა, მისი წინამორბედი კუმშვის ტაქტის ბოლოს უნდა მიეწოდოს. საავტომობილო ძრავებში მინიმუმ ოთხი ცილინდრია. შესაბამისად, ანთების სისტემამ უნდა „გამოიცნოს“, რომელ ცილინდრშია კუმშვის ბოლო და სწორედ იქ მიაწოდოს ნაპერწკალი. ამრიგად, ანთების სისტემის მეორე ამოცანა გამომუშავებული მაღალი ძაბვის ცილინდრებს შორის სწორი განაწილებაა. ამასთან, როგორც ირკვევა, ნაპერწკლის მიწოდების მომენტსაც დიდი მნიშვნელობა აქვს: ანთების შემდეგ ჰაერისა და საწვავის ნარევს გასაღვივებლად გარკვეული დრო სჭირდება. ამიტომ, წვის ენერგიის სრულად ათვისებისათვის საჭიროა ნაპერწკალი ცილინდრში არა ზუსტად კუმშვის ბოლოს (ანუ დგუშის ზედა მკვდარ წერტილში ყოფნისას), არამედ ცოტა უფრო ადრე მიეწოდოს, რათა ალმა კარგად გაღვივება მოასწროს და წვის შედეგად ნარევის გაფართოების დასაწყისი დგუშის ზედა მკვდარი წერტილიდან ქვემოთ მოძრაობის დასაწყისს დაემთხვეს. იმ კუთხეს, რომელზეც მუხლა ლილვი ცილინდრში ნაპრწკლის მიწოდებიდან დგუშის ზედა მკვდარ წერტილში მისვლამდე შემობრუნდება, ანთების წინსწრების კუთხე ეწოდება. ამრიგად, ანთების სისტემის მესამე ამოცანა ნაპერწკლის მიწოდების მომენტის განსაზღვრაა. და ბოლოს, ანთების წინსწრების კუთხე მუდმივი არ შეიძლება იყოს - იგი ძრავას რეჟიმების მიხედვით უნდა იცვლებოდეს. მაგ., მაღალი ბრუნთა რიცხვისას, როდესაც დგუშის მოძრაობის სიჩქარეც მაღალია, წინსწრების კუთხეც უნდა გაიზარდოს. ძრავაზე მაღალი დატვირთვისას კი, როცა ბრუნთა რიცხვი ეცემა, წინსწრების კუთხე პირიქით, უნდა შემცირდეს. ანთების სისტემამ ამ ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო პირობის შეჯერება უნდა შეძლოს. შესაბამისად, მისი მეოთხე ამოცანა ნაპერწკლის მიწოდების მომენტის რეგულირება, ანუ ძრავას მუშაობის რეჟიმის მიხედვით მისი ცვლილებაა.

მოკლედ რომ ვთქვათ, ანთების სისტემის მუშაობის არსი დაბალი ძაბვის ელექტრული ენერგიის მაღალი ძაბვის ენერგიად გარდაქმნაში, დაგროვებასა და შემდეგ ცილინდრებში მის განაწილებაში მდგომარეობს. ენერგიის გარდაქმნა და დაგროვება ანთების კოჭაში ხდება, რომელიც თავისი არსით ამამაღლებელი ტრანსფორმატორია. ანთების კოჭაში ცვლადი ელექტრომაგნიტური ველის შექმნა და მეორად ხვიაში მაღალი ძაბვის ინდუცირება პირველად ხვიაში დენის შეწყვეტით ხდება. ანთების სისტემების კლასიფიკაციას ძირითადად სწორედ ამ პროცესის მართვის მეთოდის მიხედვით ახდენენ. ამ ნიშნით სამი ტიპის ანთების სისტემას ასხვავებენ: 

1. ანთების კონტაქტური სისტემა, რომელშიც ელექტრული ენერგიის დაგროვება და შემდეგ ცილინდრებში მისი განაწილება მექანიკური მოწყობილობის - მწყვეტ-გამანაწილებლის მეშვეობით ხდება. ამ სისტემის შემდგომი განვითარება იყო ანთების კონტაქტურ-ტრანზისტორული სისტემა, რომელშიც ანთების კოჭის პირველად წრედში ტრანზისტორული კომუტატორი იყო ჩართული;

2. ანთების უკონტაქტო სისტემა, რომელშიც ანთების კოჭის პირველად წრედს ტრანზისტორული კომუტატორი წყვეტს, ანუ მწყვეტარას როლს ასრულებს. კომუტატორი იმპულსების უკონტაქტო გადამწოდთან ურთიერთქმედებს;

3. ანთების ელექტრონული სისტემა, რომელშიც ენერგიის დაგროვებასაც და განაწილებასაც მართვის ელექტრონული ბლოკი აკონტროლებს. ამ სისტემის ადრეულ კონსტრუქციებში ანთების მართვის ბლოკი შეფრქვევასაც მართავდა (ე.წ. ანთებისა და შეფრქვევის მართვის გაერთიანებული სისტემა).

ამჟამად ანთების მართვას ძრავას მართვის სისტემა ახორციელებს. საბოლოოდ, კონსტრუქციებში ასეთი სხვაობის მიუხედავად, მაინც შესაძლებელი ანთების სისტემის სამივე ტიპისათვის საერთო ელემენტების გამოყოფა: 

• კვების წყაროები (გენერატორი და აკუმულატორების ბატარეა); 

• ანთების საკეტი; 

• ენერგიის გარდაქმნისა და დაგროვების პროცესის მართვის მოწყობილობა (მექანიკური მწყვეტარა, ტრანზისტორული კომუტატორი ან მართვის ელექტრონული ბლოკი); 

• ენერგიის გარდამქმნელი და დამგროვებელი (ანთების კოჭა); 

• ელექტრული ენერგიის ცილინდრებში განაწილების მოწყობილობა (მექანიკური გამანაწილებელი ან მართვის ელექტრონული ბლოკი); 

• მაღალი ძაბვის სადენები;
• ანთების სანთლები.